Nhiều người khi lần đầu tiếp xúc với ChatGPT thường thử những yêu cầu đơn giản để kiểm chứng khả năng của trí tuệ nhân tạo này. Một trong những yêu cầu quen thuộc là “hãy đếm từ 1 đến 1 triệu”. Câu trả lời nhận được thường là sự từ chối, hoặc ChatGPT chỉ liệt kê được một đoạn ngắn rồi ngừng lại. Thực tế, điều này không phải vì mô hình không biết đếm hay thiếu năng lực logic, mà xuất phát từ những giới hạn kỹ thuật, định hướng thiết kế và cả bản chất của mô hình ngôn ngữ. Chính những yếu tố đó khiến một việc tưởng chừng đơn giản lại trở thành bất khả thi.
ChatGPT được xây dựng trên cơ sở các mô hình ngôn ngữ lớn, vốn hoạt động bằng cách dự đoán từ hoặc ký tự tiếp theo dựa trên chuỗi văn bản đã có. Mọi dữ liệu hệ thống sinh ra đều được chia thành những đơn vị nhỏ gọi là token. Một token có thể là một từ, một phần của từ hoặc một ký tự đặc biệt. Mỗi phiên trò chuyện, mô hình chỉ có khả năng xử lý và tạo ra một số lượng token nhất định. Với các phiên bản hiện nay, con số này dao động từ vài nghìn đến vài chục nghìn. Nếu yêu cầu đếm từ 1 đến 1 triệu, lượng dữ liệu cần sinh ra sẽ vượt xa giới hạn đó. Chỉ riêng việc in ra một triệu số nguyên đã đòi hỏi nhiều triệu ký tự, tương đương hàng chục triệu token. Không có mô hình nào có thể xử lý được khối lượng dữ liệu khổng lồ ấy trong một phiên duy nhất. Đây là rào cản kỹ thuật rõ ràng và không thể vượt qua với điều kiện hiện tại.
Ngay cả trong trường hợp giả định rằng hệ thống không có giới hạn về dung lượng, việc đếm đến 1 triệu cũng không hề thực tiễn. Để đọc hoặc hiển thị toàn bộ chuỗi số này, người dùng sẽ phải mất rất nhiều thời gian mà không thu về thông tin hữu ích. Nếu thao tác ở dạng văn bản, bạn sẽ phải cuộn chuột liên tục qua hàng trăm ngàn dòng. Nếu sử dụng dạng giọng nói, việc nghe máy đọc từng con số kéo dài suốt nhiều ngày là điều hoàn toàn phi lý. Triết lý thiết kế của ChatGPT là tối ưu trải nghiệm người dùng và mang lại giá trị tri thức, chứ không phải thực hiện các hành động lặp đi lặp lại mà máy tính truyền thống có thể làm tốt hơn nhiều. Thay vì đếm trực tiếp, ChatGPT thường gợi ý cách viết một đoạn mã ngắn bằng Python hoặc một ngôn ngữ lập trình khác. Máy tính có thể chạy đoạn mã này trong vài phần triệu giây để liệt kê toàn bộ dãy số, đồng thời cho phép lưu trữ, tìm kiếm và xử lý chúng hiệu quả hơn.
Một khía cạnh quan trọng khác liên quan đến bản chất của mô hình ngôn ngữ. Con người có thể đếm tuần tự từng số theo cơ chế logic và trí nhớ, chỉ cần đủ kiên nhẫn thì không gặp trở ngại nào. Ngược lại, ChatGPT không “đếm” theo nghĩa toán học, mà chỉ dự đoán các mẫu văn bản có xác suất cao xuất hiện tiếp theo. Khi được yêu cầu đếm từ 1 đến 10, hệ thống dễ dàng tạo ra chuỗi đúng vì đó là mẫu quen thuộc trong dữ liệu huấn luyện. Nhưng khi mở rộng ra hàng triệu phần tử, mô hình sẽ gặp khó khăn vì không được thiết kế để thực hiện một tiến trình tuần tự kéo dài như vậy. Mục tiêu của nó là giao tiếp tự nhiên, trả lời câu hỏi, phân tích và sáng tạo nội dung, chứ không phải thay thế một vòng lặp máy tính đơn thuần.
Cũng cần lưu ý rằng hệ thống được xây dựng để phục vụ hàng triệu người dùng cùng lúc. Nếu một cá nhân buộc ChatGPT phải tạo ra khối lượng văn bản khổng lồ, điều này sẽ tiêu tốn tài nguyên máy chủ một cách vô ích và làm ảnh hưởng đến trải nghiệm của những người khác. Do đó, trong lõi thiết kế đã có những cơ chế chặn hoặc hạn chế những yêu cầu không mang lại lợi ích rõ ràng. Đây là lý do ChatGPT có thể từ chối những yêu cầu như đếm đến 1 triệu, liệt kê toàn bộ số nguyên tố dưới một con số rất lớn, hoặc tạo ra văn bản hàng ngàn trang chỉ gồm một từ lặp lại.
Từ câu chuyện “không thể đếm đến 1 triệu”, ta có thể rút ra một nhận định quan trọng hơn: không phải mọi tác vụ đều phù hợp với mô hình ngôn ngữ. ChatGPT mạnh ở việc xử lý ngôn ngữ tự nhiên, giải thích, phân tích và sáng tạo văn bản, nhưng lại không phù hợp cho các nhiệm vụ cơ học thuần túy. Nếu coi ChatGPT như một cỗ máy đa năng biết làm mọi thứ, chúng ta sẽ dễ thất vọng khi gặp những giới hạn như thế này. Nhưng nếu hiểu rõ đặc tính của nó và kết hợp cùng các công cụ khác như ngôn ngữ lập trình, cơ sở dữ liệu, hay phần mềm tính toán, người dùng sẽ tận dụng được trọn vẹn sức mạnh mà hệ thống mang lại.
Do đó, khi ai đó thử thách ChatGPT bằng việc đếm từ 1 đến 1 triệu, kết quả nhận được chính là minh chứng rõ ràng cho sự khác biệt giữa trí tuệ nhân tạo ngôn ngữ và một chiếc máy tính truyền thống. Trí tuệ nhân tạo không được tạo ra để thay thế các thao tác lặp đơn điệu, mà để hỗ trợ con người trong việc xử lý thông tin phức tạp, cung cấp tri thức và gợi mở ý tưởng. Giới hạn tưởng như đơn giản này, nếu nhìn từ góc độ khoa học, lại là lời nhắc nhở về cách tiếp cận đúng đắn: sử dụng đúng công cụ cho đúng mục đích. ChatGPT có thể không đếm đến 1 triệu, nhưng lại có thể phân tích vì sao con số 1 triệu mang ý nghĩa quan trọng trong kinh tế, khoa học hay văn hóa. Và chính điều đó mới là giá trị cốt lõi của công nghệ trí tuệ nhân tạo trong đời sống hiện đại.
